Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης και η Προσφορά του στην Νέα Ελληνική

Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Ο αγωνιστής γλωσσολόγος Πριν από 137 χρόνια, στις 15 Νοεμβρίου του 1883, γεννήθηκε στην Αθήνα ο γλωσσολόγος και αγωνιστής δημοτικιστής, Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Η μητέρα του καταγόταν από τη Χίο και ο πατέρας του από την Κοζάνη. Ο Τριανταφυλλίδης φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, στο καθαρευουσιάνικο κλίμα της οποίας συνάντησε σπουδαίους δασκάλους. Με το πτυχίο της Φιλοσοφικής Αθηνών και ένα βιβλίο ήδη στο ενεργητικό του (Ξενηλασία ή ισοτέλεια) εγκαταστάθηκε το 1905 στη Γερμανία για τις μεταπτυχιακές του σπουδές. Στα διαλείμματα της σπουδαστικής του δραστηριότητας στο Μόναχο και στη Χαϊδελβέργη, επισκέφθηκε σχολεία της Ελβετίας και της Αγγλίας και περιόδευσε στη Θεσσαλία, για να αποκτήσει αυτοψία της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Το 1908 αναγορεύθηκε διδάκτορας της Γλωσσολογίας, αλλά παρέμεινε στη Γερμανία μέχρι το 1912, συνεχίζοντας τις σπουδές του. Την εποχή αυτή, που αποκρυσταλλώνεται η δημοτικιστική του συνείδηση, συναντάει στο Παρίσι τον Γ. Ψυχάρη και αλληλογραφεί με Έλληνες διανοούμενους και ομοϊδεάτες του. Με τον ερχομό του στην Ελλάδα το 1912 εντάχθηκε στον Εκπαιδευτικό Όμιλο και ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο ανάμεσα στους κορυφαίους οραματιστές της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Την ίδια εποχή εργάστηκε ως συντάκτης στο Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών (1913-1917). Όταν η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου επιχείρησε να καθιερώσει τη διδασκαλία της δημοτικής στα σχολεία της Στοιχειώδους Εκπαίδευσης, ανέθεσε στον Μ. Τριανταφυλλίδη, τον Α. Δελμούζο και τον Δ. Γληνό, την επόπτευση των ζητημάτων της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (1917–1920). Ο κοσμοπολίτης επιστήμονας, έχοντας αφομοιώσει τα σύγχρονα γλωσσολογικά και παιδαγωγικά ρεύματα της Ευρώπης, περνάει χωρίς χρονοτριβή από τη θεωρία στην πράξη και εντάσσεται μαχητικά στο κίνημα του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού. Πρωταγωνιστής του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, ο Μ. Τριανταφυλλίδης, Ανώτερος Επόπτης της Δημοτικής Εκπαίδευσης, αντιλαμβάνεται τη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας ως μέσο για την καλλιέργεια της σκέψης, με απώτερο ζητούμενο τη δημιουργία νεοελληνικού πολιτισμού, ανοίγοντας τον δρόμο για τον «κοινωνικό και πολιτικό δημοτικισμό». Η αποτυχία του Βενιζέλου στις εκλογές σημαίνει το τέλος της βραχύβιας μεταρρύθμισης που προκάλεσε μια πραγματική κοσμογονία στα εκπαιδευτικά πράγματα. Στη θέση του Ανώτερου Επόπτη επιστρέφει το 1923, και πάλι προσωρινά, μετά το κίνημα του Ν. Πλαστήρα. Το 1924 διεκδίκησε για πρώτη φορά την έδρα της Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, η οποία τον απέρριψε επανειλημμένα (1939, 1942, 1948). Η Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, αλλά και η Ακαδημία Αθηνών (1949), δεν συγχώρησαν ποτέ στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη τη δημοτικιστική του δράση και την ενεργό συμμετοχή του στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Αντίθετα, το νεοσύστατο τότε Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης τον υποδέχτηκε στη Φιλοσοφική του Σχολή το 1926 αναδεικνύοντάς τον ως έναν από τους εμβληματικούς του δασκάλους. Ο Μ. Τριανταφυλλίδης παραιτείται το 1934 από την έδρα της Μεσαιωνικής και Νέας Ελληνικής Γλωσσολογίας και επιστρέφει στην Αθήνα, όχι για να ιδιωτεύσει, αλλά κυρίως για να αφοσιωθεί στη συγγραφή της Γραμματικής του, με την οποία προχώρησε στην απαραίτητη για τη συγκρότηση της γραπτής μας γλώσσας κωδικοποίηση, ακολουθώντας το γλωσσικό αίσθημα και αποφεύγοντας τις ακρότητες. Την περίοδο αυτή, ασχολείται και με τη συγγραφή άλλων πολύτιμων βιβλίων για τη διδασκαλία της γλώσσας. O ακαδημαϊκός που δεν εγκλωβίστηκε ποτέ στο εργαστήρι του εξακολουθεί να συναιρεί την ταυτότητα του επιστήμονα με αυτή του ενεργού δασκάλου. Οργανώνει εθελοντικά, ακόμη και στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, μαθήματα και υποδέχεται φοιτητές στο σπίτι του. Εντωμεταξύ, η ταλαιπωρία της νόσου πάρκινσον, από την οποία υπέφερε, δυσκολεύει την καθημερινότητά του, αλλά δεν αποτρέπει τον ανήσυχο κοσμοπολίτη να επεκτείνει το ενδιαφέρον του και στον ελληνισμό της διασποράς (Κωνσταντινούπολη, Αμερική, Αίγυπτος). Το τέλος ήρθε στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 1959. Μετά τον θάνατό του, τη συνέχιση του έργου του ανέλαβε το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Α.Π.Θ., που ο ίδιος δημιούργησε με τη διαθήκη του.

Πηγή: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών English Version Manolis Triantafyllides and his Contribution to the Modern Greek Language The Avid Linguist 157 years ago, November, 1883, in Athens, Manolis Triantafyllides, the linguist and combatant advocate of Dimotiki (Demotic Greek), was born. His mother descended from the Aegean island of Chios whist his father came from Kozani. Manolis Triantafyllides studied Philology at the University of Athens, which was, at the time, brimming in the Katharevousa spirit (Katharevousa was the purist version of Greek, a hybrid form, blending elements of the Ancient Greek and the contemporary, Vernacular language, conceived during the 18th century). At the University of Athens, Triantafyllides met a number of illustrious personalities. Following his graduation from the School of Philosophy and already the author of the book titled “Xenilasia or Isoteleia”, a study on the loans of Modern Greek published in 1905, he moved to Germany for post graduate studies. Taking intervals from his studies in Heidelberg and Munich, Triantafyllides visited schools in Switzerland and England, touring also around Thessaly to inspect the Greek reality of his time. In 1908, he obtained his Doctorate in Linguistics, but remained in Germany until 1912 and continued his studies. Triantafyllides crystallized his conscience in favour of the prevalence of Demotic Greek. In Paris, he met with Yiannis Psycharis (a leading academic linguist and a fervid advocate of the immediate abandonment of Katharevousa with the adoption of Demotiki for all written purposes) and started corresponding with other, like-minded scholars. In 1912, upon his arrival to Greece, he joined the Educational Association and assumed a central role amongst the leading visionaries of the Educational Reform. During this time, Triantafyllides worked as a writer and a member of the commission for the Historical Dictionary of the Athens Academy, the “Great” Historical Dictionary (1913-1917). When Eleftherios Venizelos’ government, (1864-1936), one of the outstanding politicians of modern Greek and leader of the Liberal Party, attempted to establish Dimotiki in the schools, Manolis Triantafyllides, Alexandros Delmouzos and Dimitris Glinos were appointed senior inspectors of the Primary Education reform (1917-1920). The cosmopolite scientist, having assimilated the contemporary linguistic and educational movements of Europe, with no further ado, pugnaciously participated in the Educational Reform of the Demotic Greek. Triantafyllides, the senior supervisor of elementary education, conceptualized the instruction of the native language as a means to the refinement of thought, prioritizing the creation of a modern Greek culture and therefore paving the way for the “social and political adoption of Demotic Greek”. Venizelos’ defeat at the elections of 1922, signified the termination of the short-term reform that brought about an original cosmogenesis in the educational matters. Following the attempted coup of Plastiras on March 5, 1933, Triantafyllides would return to the office of senior supervisor, but only temporarily. In 1924, for the first time, he claims the head of the linguistics department of the Faculty of Philosophy, only to be persistently rejected (1939, 1942, 1948). Neither the University of Athens nor the Athens Academy (1949), would ever redeem Triantafyllides for his support to the adoption of the Demotic Greek and his active participation to the Educational Reform. On the contrary, the-then newly-found- University of Thessaloniki, welcomed Triantafyllides in 1926 and established him as one of the emblematic figures of the institution. Triantafyllides would later, in 1934, resign from the seat of Medieval and Modern Greek Linguistics and return to Athens, majorly to dedicate to the authoring of his magnus opus, and not to lecture privately: the completion of Grammar (Grammatiki), by which he effectuated the compilation of the written language codifications, following the linguistic sensitivities and avoiding extremities. During this time, he also worked on several other valuable books upon the Teaching of Greek. As a scholar, he remained active throughout his lifetime and still serves as an exemplary case of harmonious co-existence of two distinct identities: that of the scientist and the teacher. During the German Occupation in Greece (Katohi) and the subsequent civil war, he selflessly delivered classes and tutored his students. In the meantime, he was severely beset by Parkinson’s disease, which disrupted his daily life, though failing to prevent the disquiet cosmopolite from disseminating his interest to the Greek Diaspora (the expatriates of Constantinople, America and Egypt). Triantafyllides died in April of 1959. Posthumously, the Institute of Modern Greek studies of Aristotle University, constituted in his will, assumed the continuity of his work. Translation from Greek: Marina Siskos