Ο Ψηφιδωτός Θησαυρός της Πόλης Ζεύγμα

 Στην αρχαία Ελληνική πόλη με την ονομασία Ζεύγμα, στη νότια μεριά της σημερινής Τουρκίας, στα σύνορα με τη Συρία, μία αρχαιολογική ομάδα το 2014 έφερε στο φως ψηφιδωτά έργα απαράμιλλης τέχνης. Η ανακάλυψη ενός έργου τέχνης με ηλικία 2.200 χρόνια αποτελεί αναμφίβολα ένα σπουδαίο γεγονός. Πόσω μάλλον η διαπίστωση ότι πρόκειται για ένα έργο διατηρημένο σε άψογη κατάσταση, όπως αποκαλύπτει το βίντεο που δείχνει τους αρχαιολόγους να μένουν κατάπληκτοι στη θέαση του ψηφιδωτού που απεικονίζει το μύθο της Μάγισσας Πασιφάης.

Ιστορική αναδρομή

Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους (323-31π.Χ) από τον διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Μακεδόνα στρατηγό Σέλευκο Νικάτωρ (358 π.Χ ή 353π.Χ-281 π.Χ), ιδρύθηκε στις όχθες του ποταμού Ευφράτη η πόλη Ζεύγμα.  Στα αρχαία χρόνια, η πόλη Ζεύγμα αποτελούσε τμήμα της Άνω Συρίας, ενώ ανήκε στο Βασίλειο των Σελευκιδών. Η Ζεύγμα λόγω της στρατηγικής της θέσης ήταν κατά τον μεσαίωνα μία εύπορη πόλη και οι αρχαιολόγοι παραβάλλουν την ευημερία της Ζεύγμα με εκείνη της Πομπηίας.

Το ίδιο το όνομα της πόλης είναι περιγραφικό του σπουδαίου ρόλου της ένωσης των δύο, ουσιαστικά ξεχωριστών πόλεων που αποτελούσαν την πόλη, δηλαδή την πόλη Σελεύκεια στην Ανατολική όχθη του Ευφράτη και την πόλη Απάμεια στη Δυτική όχθη του ποταμού. Το όνομά της αποδίδεται στη γέφυρα που απαρτιζόταν από ενωμένες λέμβους, ώσπου ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Τραϊανός έχτισε πέτρινη γέφυρα.

Το 1ο αιώνα, το έτος 64 π.Χ. η πόλη προσαρτάται στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και αποκτά την ύστερη ονομασία της σε Ζεύγμα, ενώ γνωρίζει σπουδαία ανάπτυξη. Στη συνέχεια, αποτέλεσε τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι το έτος 637 μ.Χ. και την κατάληψη και τη λεηλασία της από τους Άραβες οπότε και χρονολογείται η σταδιακή της ερήμωση από τους κατοίκους της.

Πώς έγινε η ανακάλυψη

Οι πρώτες ανασκαφές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ξεκίνησαν το έτος 1917 και συνεχίστηκαν έως το 1970 με επικεφαλής τον Τζον Βάγκνερ. Από τη χρονιά 1990 το φαινόμενο της ανόδου της στάθμης του Ευφράτη εντατικοποίησαν τις αρχαιολογικές έρευνες.

Η τουρκική κυβέρνηση αναλαμβάνει, τον Ιούνιο του 2000 την κατασκευή του φράγματος υδροηλεκτρικής ενέργειας του Μπιρετσίκ και την κατασκευή τεχνητής λίμνης, αγνοώντας  τις διεθνείς εκκλήσεις αρχαιολόγων για την αποφυγή της ανέγερσης φράγματος. Ο θλιβερός απολογισμός του έργου αποτιμάται στη βύθιση του 80% του αρχαιολογικού χώρου κάτω από τα νερά του Ευφράτη. Υπολογίζεται ότι περίπου 2.000-3.000 οικίες αρχαιολογικού ενδιαφέροντος κείνται κάτω από την επιφάνεια του νερού.

Σήμερα, τα ευρήματα που έχουν διασώσει οι αρχαιολόγοι μοιάζουν άθικτα από το χρόνο και κοσμούν το μεγαλύτερο Μουσείο Ψηφιδωτών στον Κόσμο, το Mosaic Zevgma Museum που βρίσκεται στην πόλη Γκαζιαντέπ.

Ανάμεσα στα αριστουργηματικά εκθέματα περιλαμβάνονται έργα σε ψηφιδωτή μορφή, τοιχογραφίες, αγάλματα, που αφηγούνται αναπαραστάσεις από τα Ομηρικά Έπη και σκηνές της Ελληνικής Μυθολογίας. Μεταξύ των ευρημάτων είναι: ο γάμος του Διονύσου και της Αριάδνης, η αρπαγή της Ευρώπης, οι Μούσες, η γέννηση της Αφροδίτης, η ιστορία της Αντιόπης και του Σατύρου, η νύμφη Γαλάτεια, ο Ωκεανός και Τηθύς, η Πασιφάη, ο Αχιλλέας στην αυλή του βασιλιά Λυκομήδη, ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος.

Η ανασκαφή που έφερε στο φως το καλοδιατηρημένο ψηφιδωτό που απεικονίζει την Κρητικιά βασιλοπούλα Πασιφάη να παρακολουθεί την κατασκευή ξύλινου ομοιώματος αγελάδας από τον Δαίδαλο, πραγματοποιήθηκε λίγο καιρό πριν τη βύθιση της πόλης Ζεύγμα στα νερά της τεχνητής λίμνης. Η ανακάλυψη έγινε από ομάδα Γάλλων αρχαιολόγων με επικεφαλής την Κατερίνα Αμπαντί Ρενάλ και η στιγμή της αποκάλυψης δημιουργεί δέος μπροστά στη γεωμετρική τελειότητα και την αρτιμέλεια του ευρήματος.

Λίγα Λόγια για Τον Μύθο της Πασιφάης

Το ψηφιδωτό αφηγείται ένα κομμάτι από τον Μύθο της Πασιφάης. Συγκεκριμένα, απεικονίζει τον Δαίδαλο να κατασκευάζει για χάρη της Πασιφάης ένα ξύλινο ομοίωμα αγελάδας, με σκοπό να ξεγελάσει τον Ταύρο που ανέδυσε από τη Θάλασσα ο θεός Ποσειδώνας για να δείξει ότι οι θεοί ήθελαν τον Μίνωα νικητή στη διαμάχη με τους αδελφούς του Ραδάμανθου και Σαρήδονα.

Η Πασιφάη υπήρξε κόρη του Ήλιου και της Περσηίδας, αδελφή της μάγισσας Κίρκης, και σύζυγος του Μίνωα. Η Πασιφάη, όπως και η αδελφή της η Κίρκη, καθώς και η ανιψιά της Μήδεια θεωρούνταν μάγισσες.

Σύμφωνα με τον μύθο, η Πασιφάη ερωτεύτηκε τον Ταύρο, τον οποίον όμως ο Μίνωας έπρεπε να θυσιάσει, πράγμα ωστόσο που δεν έκανε, θέλοντας να προστατεύσει το γένος του ταύρου. Αυτό προκάλεσε την οργή των θεών οι οποίοι για να εκδικηθούν, εξαγρίωσαν τον ταύρο για να προκαλέσει καταστροφές, ενώ έκαναν την Πασιφάη να τον ερωτευθεί παράφορα.

Η Πασιφάη,  μέσα στη δυστυχία της για τον απέλπιδο έρωτά της απευθύνθηκε στον Δαίδαλο για να τη βοηθήσει να ικανοποιήσει τον πόθο της. Για χάρη της ο Δαίδαλος έφτιαξε ένα ξύλινο ομοίωμα αγελάδας τόσο τέλειο που ο ταύρος ξεγελάστηκε. Από την ένωση του Ταύρου με την Πασιφάη γεννήθηκε ο Μινώταυρος, που κατοικούσε στον Λαβύρινθο.

Μετάφραση του Βίντεο

(Αρχαιολόγος): Περίεργο…Υπάρχει μία Επιγραφή…Εξαίσιο! Είναι στα Ελληνικά: Ίκαρος, Πασιφάη, όλοι μορφές της μυθολογίας Δαίδαλος…έχουν οικογενειακή μάζωξη (γέλια)…Φανταστικό…

(Αφηγητής):Επί τις τρεις επόμενες ημέρες ήρθαν στο φως 63 τετραγωνικά μέτρα ζωηρών χρωμάτων και εξαίσιου σχεδιασμού. Πρέπει να υπάρχουν πολλά ακόμη έργα που περιμένουν την ανασκαφή τους.

(Αρχαιολόγος): Το εκπληκτικότερο είναι ο πλούτος των χρωμάτων, όλα τα πράσινα και μπλε σημεία…Οι εκφράσεις των χαρακτήρων , τι να πω…ο ηλικιωμένος άνδρας (σ. σ η κάμερα εστιάζει στη μορφή του «Τροφού»), οι όμορφες νεαρές, πολύ περίτεχνα…Είναι καταπληκτικό.

https://youtu.be/ZApgcXAhttps://youtu.be/ZApgcXAd0tYd0tY. 

Σύνδεσμος για το πρωτότυπο https://www.flowmagazine.gr/o_psifidotos_thisauros_tis_polis_zeugma/

To κείμενο συνάχθηκε για το Flowmagazine και δημοσιεύτηκε στις 9-12-2017 

Συντάκτρια: Μαρίνα Σίσκου